Ekran kartı satın alacağınız zaman pek çok terim karşınıza çıkar. Grafik İşlemcisi, Bellek, Slot, Chipseti, Bağlantı Portları, Minimum Güç Kaynağı (PSU), Soğutma gibi pek çok teknik bilgi yer alır. Ekran kartları çok sayıda teknik detay ve büyük sayılarla ifade edilen özellikleriyle kafanızı karıştırabilir. Bu makalemizde erkan kartlarındaki teknik ayrıntılara değineceğiz. Tüm detayları dikkatli okursanız satın almadan önce fikir sahibi olabilir ve kendiniz için en iyi ürünü satın alabilirsiniz.

Grafik İşlemcisi

GPU’lar yani grafik işlemcileri işlemleri yürüten kendi alt birimlerine, işlem çekirdeklerine sahip. AMD bu birimlere Stream Processors (akış işlemcileri), NVIDIA ise CÜDA çekirdekleri adını veriyor fakat her ikisi de temelde aynı işleve sahip. Grafik işlemcileri işlemcilerden daha farklı çalışma prensibiyle geliyor. İşlemciler geniş bir skaladaki görevleri yürütmekle görevliyken GPU çekirdekleri masif haldeki paralel işlemleri ve shader hesaplamaları gibi spesifik görevleri yürütmek için tasarlanmış durumda. Grafik işlemciler çeşitli bilimsel hesaplamalarda da sıkça kullanılıyor fakat üretici firmalar daha çok para kazanabilmek için oyuncuların kullandıkları ekran kartlarını bu anlamda desteklemiyor. Bilimsel hesaplamalarda kullanılan ekran kartları iş istasyonları için kısmen optimize ediliyor ve bu kartlara tam yazılım desteği genellikle AMD ve NVIDlA’nın referans tasarımlarında yer alıyor. Bu iki firma bu tipte soğutucularla ekran kartı üreticilerine uygun maliyetli soğutma çözümü sağlamış oluyor. Bu tasarımda hava kasanın ön kısmından kart içine alınıyor, soğutucu bileşenleri arasından kartın arka bölümüne doğru iletiliyor ve ısınan hava kasanın arka bölümünden dışarı üfleniyor. Merkezi tasarımlı soğutucularda soğutucunun üst orta kısmında bir ya da iki adet fan yer alıyor, bu soğutucular genellikle özel tasarımlı kartlarda karşımıza çıkıyor. Sıvı soğutma çözümleriyse daha çok overclock tutkunları hedef alınarak hazırlanıyor ve diğer çözümlere oranla daha etkili soğutma yapabiliyor. Bu tipteki soğutucuların maliyetlerinin ciddi meblağlara ulaştığını ve genel kullanım senaryoları için gereksiz olduğunu belirtelim.

Bellek Veriyolu

Bellek veriyolu grafik işlemcisi ile ekran kartı üzerindeki bellek yongalarının iletişim kurduğu veriyolu olarak tanımlanabilir. Bellek veriyolu genişliği ve bellek yongalarının çalışma hızının birlikteliği bir bant genişliği oluşturuyor, elde edilen sonuç veriyolunda saniyede aktarılabilen veriyi Gigabyte cinsinden ifade ediyor. Örneğin GTX 680 ekran kartının bellek yongaları efektif olarak 6 GHz’de çalışıyor, bu durumda 256-bit bellek veriyolu saniyede 192.2 GB veri aktarımına olanak tanıyor. GTX Titan’da bellekler tıpkı GTX 680’de olduğu gibi 6 GHz’de çalışıyor fakat 384-bit bellek veriyolu ile saniyede 288.4 GB veri aktarımı yapılabiliyor. Günümüzde ekran kartlarındaki bellek yongalarının 6 GHz’e varan hızlara ulaşmasıyla birlikte oyunlarda tatmin edici performans elde edilebiliyor. Daha alt seviyedeki ekran kartlarında genellikle bellek veriyolunda kısıtlamalara gidiliyor, örneğin HD 7790’da 128-bit bellek veriyolu var. Daha geniş bellek veriyoluna sahip olan bir ekran kartı için bütçe artırmayı düşünmelisiniz.

GPU Boost

Bu teknoloji genellikle üst seviye ekran kartlarında yer alıyor. Grafik işlemcisi yük altına girdiğinde çalışma frekansı dinamik olarak artırılıyor ve oyunlarda daha akıcı bir deneyim sunuluyor. Bu teknolojiye sahip olmayan grafik işlemcilerinin saat hızının dinamik olarak artması söz konusu değil.

Bellek

Görüntü oluşturulması esnasında gerçekleştirilen tüm işlemler kullanıcının karşısındaki ekrana yansıtılmadan ekran kartlarındaki bellek yongalarından geçiyor, bu nedenle yüksek çözünürlüklü görüntülerin sorunsuz ve akıcı şekilde oluşturulabilmesinde daha büyük bellek avantaj sağlıyor. Günümüz oyunlarını yüksek çözünürlüklü ekranlarda oynayabilmek için çok miktarda belleğe ihtiyaç duyuluyor. Grafik işlemcisi ve bellek veriyolunun oyunu akıcı şekilde çalıştırmak için yeterli olduğunu varsayarsak 1080p çözünürlükte 1 GB veya 2 GB video belleği çoğu durumda yeterli olacaktır. 27 inç genişlikli monitörlerde karşımıza çıkan 2560 x 1600 piksel çözünürlük içinse 2 GB veya 3 GB bellekli bir ekran kartı şart. NVIDlA’nın tepe seviyesi kartı GTX Titan’da 6 GB belleğe yer verilmesinin nedeni de çok yüksek çözünürlüklerde dahi akıcı oyun deneyimi sunabilmek. Bu kart ile çoklu monitör yapılandırmalarında pürüzsüz oyun deneyimi yaşanabiliyor. Günümüzde orta seviye ekran kartlarında genellikle 2 GB, daha üst seviye ekran kartlarında ise 3 GB ve 4 GB bellek bulunduğunu görüyoruz.

Güç Gereksinimleri

Modern ekran kartlarında gereksinim duyulan güç PCI Express güç konnektörlerinden sağlanıyor. Bu konnektörler 6-pin ve 8-pin yapıda karşımıza çıkıyor. Küçük kartlarda bir adet 6-pin, daha üst seviyede yer alan kartlar çift 6-pin, üst seviye ekran kartları ise bir adet 6-pin ve bir adet 8-pin güç konnektörü barındırıyor. GTX 690 veya HD 7990 gibi firmalarının amiral gemisi olan ekran kartları çift 8-pin güç konnektörü talep ediyor. Üst seviyede yer alan birçok ekran kartı yük durumunda 100 Watt ile 200 Watt aralığında güç tüketebiliyor. Bu nedenle bilgisayarınızda en azından 500 Watt – 650 Watt’lık bir PSU olmasına dikkat edin.

Görüntü Konnektörleri

Güncel ekran kartlarında çok çeşitli ve birkaç adet görüntü çıkışı mevcut. Her ekran kartında mutlaka DVI konnektörü yer alıyor, bu konnektörler single-link ve dual-link olmak üzere iki tipte. Dual-link tipteki DVI konnektörü ile 2560 x 1600 piksel çözünürlüklü görüntüler aktarılabiliyor. Single-link tipteki DVI arabirimi yatayda en fazla 1200 piksel görüntü aktarımı gerçekleştirebiliyor. DisplayPort çıkışı da tıpkı dual-link DVI gibi 2560 x 1600 piksel çözünürlük desteğine sahip. Hemen hemen her kullanıcının yakından tanıdığı HDMI konnektörünün farklı versiyonları var. HDMI 1.0 ve 1.2 1080p, 1.3 standardı 2560 x 1600 piksel ve 1.4 standardı 4K çözünürlük desteği sunabiliyor.

PCI Express 3.0

AMD ve NVIDlA’nın ürün gamında yer alan son nesil ekran kartları PCle 3.0 uyumlu. Bu standart ile PCle 2.0’ın sunduğu teorik bant genişliğinden daha fazlası elde edilebiliyor ama mevcut durumda PCle 2.0 henüz oyuncuları kısıtlar durumda değil. Bu standarttan faydalanabilmek için işlemci ve anakartta PCle 3.0 desteği şart. Intel’in Ivy Bridge öncesindeki işlemci ve anakartları PCle 3.0 uyumlu değil. Güncel ekran kartlarında PCle 3.0 desteği var. Daha önce de belirttiğimiz gibi özel kullanım amaçları olan bir iş istasyonu oluşturmuyorsanız PCle 2.0 herhangi bir performans kaybına neden olmayacaktır.

Soğutma

Ekran kartı soğutucuları blower, merkezi ve sıvı soğutma gibi farklı kategorilere ayrılıyor. Blower tipteki ekran kartı soğutucuları kapasiteli önbellekler karşımıza çıkıyor. Önbellek sabit diskte tampon görevi üstleniyor, veriler plakalara gönderilmeden önce buradan geçiyor. Genellikle son okunan ve yazılan veriler önbellekte kullanılabilir oluyor ve bu verilere herhangi bir şekilde erişim gerektiğinde süreç hızlanıyor. Sabit disklerde yer alan önbellek bileşeninin performansı benchmark yazılımlarındaki “Bursting” testiyle ölçülebiliyor. Bursting performansının yüksek olması elbette genel disk performansına katkı sağlıyor. Ancak motor hızının yüksek olması sabit diskin performansında önbellek boyutundan daha büyük rol oynuyor.

PhysX

NVIDlA’nın kendi teknolojisi olan PhysX grafik işlemcisini donanım tabanlı render işlemlerinde kullanarak bu teknolojiyi destekleyen oyunlarda gelişmiş efektlerin oluşturulabilmesini sağlıyor. Örneğin Borderlands 2 oyunundaki patlama sahnelerinde partiküller, sis ve duman efekti bu teknoloji ile etkileyici şekilde yansıtılıyor. AMD ekran kartı sahipleri elbette PhysX destekli oyunlarda bu seçeneği etkinleştiremiyor. Eğer sıkı bir oyuncuysanız ve PhysX sizin için anlam ifade ediyorsa ekran kartı tercihinizi NVIDIA grafik işlemcili kartlardan yana yapmanız gerekecek.

Antialiasing Teknolojileri

Farklı grafik işlemcileri farklı tipte antialiasing yani köşe yumuşatma tiplerini destekliyor. Şimdi sıkça karşımıza çıkan AA tiplerine daha yakından bakalım.

FSAA: AA’nın en sade halidir, bazen super-sampling AA olarak da adlandırılabilir. Bir sahneyi yüksek çözünürlükte render eder ve pikseller arasında daha yumuşak geçiş için alt örnekleme uygular, bu şekilde ekrana daha yumuşak köşeli görüntüler iletilir. Eğer 2X AA’yı etkinleştirirseniz sahne iki kat çözünürlüklü olacak şekilde hesaplanır.

MSAA: FSAA’dan daha verimli olan MSAA sahneyi yüksek çözünürlükte render eder ve alt örnekleme yapar. Verimliliği sağlayan unsur ise köşe yumuşatmalı super-sampling pikseller. MSAA ile daha çok piksele örnekleme uygulanıyor ve FSAA’dan daha iyi sonuçlar elde ediliyor.

FXAA: Shader tabanlı NVIDIA teknolojisi olan FXAA performansı çok fazla etkilemeden AA uyguluyor. MSAA ile birlikte kullanılamıyor.

TXAA: Kepler GPU’suna özel olarak geliştirilen ve MSAA ile post-processing işlemini birleştiren bu teknoloji yüksek kaliteli AA yapabiliyor. Fakat TXAA FXAA kadar verimli değil.

MLAA: AMD teknolojisi olan MLAA GPU tabanlı hesaplama fonksiyonlarını AA oluşturmak için kullanıyor, işlem post- processing efekti olarak uygulandığı için super-sampling örnekleme metodunun karşıtı olarak nitelendirilebilir.